گواهی MSDS در حمل و نقل بین‌المللی

در دنیای پیچیده و پر ریسک تجارت جهانی، وجود اسناد تخصصی مثل گواهی MSDS، نه تنها الزامی بلکه حیاتی است. این سند، ستون فقرات ایمنی در زنجیره های حمل و نقل بین المللی به شمار می آید و نقشی کلیدی در جلوگیری از خطرات و تأمین سلامت محیط زیست و افراد ایفا می کند. اما چالشی که بسیاری از صادرکنندگان و واردکنندگان با آن مواجه هستند، عدم آشنایی با زمان و نحوه دریافت این گواهی و همچنین الزام قانونی آن در حمل کالاهای خاص است. آیا تا به حال به این فکر کرده اید که اگر کالای شما بدون گواهی MSDS از چین حمل شود، چه ریسک هایی ممکن است کسب و کار شما را تهدید کند؟ مخصوصاً در مسیرهای پرترافیکی مثل حمل دریایی از چین یا فریت بار از طریق حمل و نقل بین المللی هوایی، بدون این سند، توقف یا حتی مصادره بار کاملاً محتمل است.

گواهی MSDS چیست؟

گواهی MSDS یا «برگه اطلاعات ایمنی مواد» (Material Safety Data Sheet)، سندی فنی است که اطلاعات کامل و دقیقی در مورد ترکیب، خطرات، روش‌های ایمن‌سازی، نحوه نگهداری و حمل مواد شیمیایی یا خطرناک را ارائه می‌دهد. این سند، به‌ ویژه در زمینه باربری دریایی، حمل دریایی و حمل و نقل بین‌ المللی هوایی، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد زیرا مشخص می‌کند چه اقداماتی برای ایمن‌ سازی بار باید انجام شود. برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS) و برچسب‌های شیمیایی، دو ابزار کلیدی برای شناسایی خطرات احتمالی مواد شیمیایی هستند. بسیاری از ترکیباتی که در فرآیند واردات و صادرات از طریق مسیرهای مختلف حمل‌ و نقل بین‌ المللی جا به‌ جا می‌شوند، به‌ طور بالقوه دارای خواص خطرناک هستند. این مواد ممکن است در مواجهه با تغییرات دمایی، فشار بالا یا ترکیب با سایر عناصر، واکنش‌های ناخواسته و گاه خطرناکی از خود نشان دهند. به همین دلیل، حمل محموله‌هایی که شامل این نوع ترکیبات هستند معمولاً مستلزم همراه داشتن برگه MSDS است. این برگه نقش مهمی در حفظ سلامت افراد درگیر در فرآیند حمل‌ و نقل، انبارش و استفاده از مواد ایفا می‌کند.

محتوای اظهارنامه کالای خطرناک

اظهارنامه کالای خطرناک شامل اطلاعات اصلی زیر می‌باشد:

• نام و نشانی فرستنده
• نام و نشانی گیرنده
• نام کشتی
• شماره سفر کشتی
• شماره کانتینر
• نام و توصیف هر کالای خطرناک
• نام فنی هر کالای خطرناک
• مقدار هر قلم کالا
• شماره UN (شماره شناسایی سازمان ملل)
• کلاس خطر
• گروه بسته‌ بندی، نوع و ساختار بسته

چه کالاهایی به گواهی MSDS نیاز دارند؟

همه کالاها نیاز به گواهی MSDS ندارند؛ کد IMDG کالاهای خطرناک را به ۹ دسته کلی تقسیم کرده است که به شرح زیر می‌باشد:

• کلاس ۱: مواد منفجره
• کلاس ۲: گازهایی که تحت فشار، مایع‌شده یا حل‌ شده می‌باشند
• کلاس ۳: مایعات قابل اشتعال
• کلاس ۴: جامدات قابل اشتعال، موادی که ممکن است به‌طور خود به‌ خود آتش بگیرند یا گازهای قابل اشتعال تولید کنند
• کلاس ۵: مواد اکسید کننده یا پراکسیدهای آلی
• کلاس ۶: مواد سمی یا عفونی
• کلاس ۷: مواد پرتوزا
• کلاس ۸: مواد خورنده
• کلاس ۹: سایر مواد خطرناک و طبقه‌بندی‌نشده

چرا گواهی MSDS در حمل و نقل بین‌المللی اهمیت دارد؟

هدف از نگهداری برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS) در کشتی، اطمینان از ایمنی محیط زیست دریایی و سلامت دریانوردان می‌باشد. این برگه، اطلاعات مفید و قابل‌دسترس در خصوص محصولاتی که به‌صورت محموله یا برای امور عملیاتی در کشتی وجود دارند، ارائه می‌نماید. برای هر ماده خطرناک به‌صورت جداگانه باید MSDS در کشتی موجود باشد و تجهیزات حفاظت فردی (PPE) مناسب نیز همراه آن فراهم گردد تا در مواقع اضطراری، بتوان به شکلی صحیح و سریع اقدامات لازم را انجام داد. در اینجا باید تأکید گردد که MSDS صرفاً برای کالای خطرناک تدوین نمی‌گردد. بلکه هر ماده‌ای که نیاز به اطلاعات خاصی جهت حمل، نگهداری یا مواجهه انسانی داشته باشد، می‌تواند دارای چنین برگه‌ای باشد. داشتن MSDS، علاوه بر کمک به تیم ایمنی خطوط کشتیرانی، می‌تواند در زمان بروز حوادث، حریق، نشت یا تماس ناخواسته با ماده، مرجع مهمی برای اقدامات اضطراری و مقابله سریع محسوب شود. از آنجا که این سند شامل ترکیب شیمیایی، خطرات احتمالی، اقدامات مقابله‌ای و اطلاعات فنی کامل ماده می‌باشد، ارائه آن از سوی فرستنده کالا نه‌ تنها توصیه می‌شود بلکه در بسیاری از موارد، از منظر مسئولیت حقوقی، ضروری تلقی می‌گردد.

الزامات قانونی

بر اساس مقررات SOLAS بخش ۵-۱ و با تبعیت از کد ISM، کشتی‌های تجاری موظف به نگهداری MSDS در کشتی هستند؛ در صورتی که محموله تحت ضمیمه I کنوانسیون MARPOL یا سوخت کشتی را حمل نمایند.

نقش MSDS در کاهش ریسک حمل‌ونقل مواد خطرناک

در حمل‌ و نقل کالاهای خاص مانند مواد شیمیایی یا الکترونیکی حساس، هرگونه بی‌اطلاعی یا سهل‌ انگاری می‌تواند به انفجار، نشت، آتش‌سوزی یا آسیب به دیگر کالاها منجر شود. گواهی MSDS در اینجا مانند نقشه راه ایمنی عمل می‌کند. این سند به کارکنان درگیر در فرآیند فریت بار، از نیروهای تخلیه بار در فرودگاه گرفته تا اپراتورهای کشتی، اطلاع می‌دهد که چگونه با این کالا رفتار کنند. از جمله:

• آیا نیاز به دمای خاصی برای نگهداری دارد؟
• در صورت نشت، باید از چه مواد خنثی‌ کننده‌ای استفاده شود؟
• تماس مستقیم با پوست یا چشم چه عواقبی دارد؟

کد بین‌المللی کالاهای خطرناک دریایی (IMDG Code)

کالاهای خطرناک یا مواد خطرناک می‌بایست دارای برچسب‌هایی باشند که روش صحیح نگهداری، حمل‌ونقل، استفاده و دفع محصول را نمایش دهند. این برچسب‌ها باید به‌ صورت برجسته و واضح نصب شوند و تابع مقررات خاصی باشند. در حمل‌ و نقل دریایی، طبقه‌بندی و جا به جایی کالاهای خطرناک طبق «کد بین‌المللی کالاهای خطرناک دریایی» یا IMDG Code صورت می‌پذیرد. این کد توسط «سازمان بین‌المللی دریانوردی» (IMO) تنظیم و نظارت می‌شود. هدف اصلی کد IMDG تسهیل حمل ایمن کالاهای خطرناک از طریق دریا و جلوگیری از تهدید جان انسان‌ها، آلودگی دریا یا سایر منابع آبی و نیز حفظ محیط‌زیست دریایی است. این کد به‌عنوان یک راهنمای بین‌المللی مورد پذیرش بوده و برای تمامی محموله‌ها و کشتی‌های باری الزامی است. کد IMDG عمدتاً ویژگی‌های خود را از دو کنوانسیون بین‌المللی دریافت می‌نماید:

• کنوانسیون SOLAS (ایمنی جان در دریا)
• کنوانسیون MARPOL (جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی‌ها)

چه زمانی باید گواهی MSDS دریافت کرد؟

یکی از سوالات رایج صادرکنندگان و واردکنندگان این است که "آیا همیشه نیاز به گواهی MSDS داریم؟" پاسخ، وابسته به ماهیت کالا و روش حمل‌ونقل است. اگر کالایی دارای ویژگی‌های شیمیایی، خورنده، قابل اشتعال، سمی یا واکنش‌ پذیر باشد، دریافت MSDS الزامی است. اما موضوع فقط به مواد صنعتی محدود نمی‌شود. حتی کالاهایی مانند باتری‌های لیتیومی، جوهر پرینتر، محصولات بهداشتی دارای الکل، برخی داروها و مواد خوراکی خاص هم ممکن است به این سند نیاز داشته باشند. به ویژه در مسیرهای پرتردد مانند حمل بار هوایی، باربری دریایی یا فریت بار بین‌المللی، حتی تأخیر در ارائه گواهی می‌تواند باعث تعویق زمان‌ بندی بارگیری یا حتی جریمه شود.
در مواردی که کالا از چند کشور عبور می‌کند (مثل حمل بار زمینی از چین به اروپا یا حمل ریلی بین‌قاره‌ای)، تطابق کامل MSDS با الزامات هر کشور مسیر نیز ضروری است. بنابراین، به محض نهایی‌شدن لیست کالا، باید بررسی شود که آیا برای حمل آن، دریافت گواهی MSDS الزامی است یا نیازی به دریافت گواهی MSDS نیست.

گواهی MSDS در صادرات

در فرآیند صادرات، به‌ ویژه از مبادی حساس مانند چین، ترکیه یا امارات، ارائه گواهی MSDS یکی از اولین مواردی است که شرکت‌های حمل و نقل و گمرک‌ها بررسی می‌کنند. در حمل و نقل بین‌المللی هوایی، کالاهایی که بدون این گواهی ثبت شوند، یا اصلاً بارگیری نمی‌شوند یا در گمرک مقصد متوقف خواهند شد.
برای مثال، اگر یک شرکت ایرانی قصد حمل بار هوایی از چین به تهران را داشته باشد و بار شامل لوازم الکترونیکی دارای باتری باشد، ارائه گواهی MSDS در کنار مدارک دیگر مانند بارنامه و اینویس ضروری است. شرکت کارگو نیز معمولاً پیش از پذیرش کالا، اعتبار و کامل‌ بودن گواهی را بررسی می‌کنند. پس بهتر است گواهی MSDS پیش از صدور پروفرما یا رزرو حمل، تهیه و توسط صادرکننده ارسال شود تا فرآیند صادرات بدون تأخیر انجام شود.

آموزش و آگاهی خدمه کشتی درباره مواد خطرناک

کلیه کارکنانی که در کشتی با مواد خطرناک سروکار دارند، موظف‌اند آموزش‌های لازم را درباره شناسایی خطر، استفاده صحیح از تجهیزات حفاظت فردی، و نحوه واکنش در شرایط اضطراری دریافت نمایند. این آموزش‌ها باید به‌ صورت دوره‌ای و مطابق با آخرین استانداردهای بین‌ المللی به‌ روزرسانی شوند.

مستندسازی و ثبت اطلاعات

برای تضمین ایمنی عملیات، اسناد مربوط به مواد خطرناک باید به‌ صورت کامل و به‌روز در کشتی نگهداری شوند. این اسناد عبارت‌اند از:

• لیست کامل کالاهای خطرناک موجود در کشتی
• برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS) برای هر ماده
• برنامه مقابله با نشت و آتش‌سوزی
• سوابق آموزش خدمه در زمینه ایمنی مواد خطرناک
• مستندات مربوط به بازرسی و نگهداری تجهیزات ایمنی و ذخیره‌سازی

فرآیند دریافت گواهی MSDS چگونه است؟

فرآیند دریافت گواهی MSDS ممکن است در نگاه اول پیچیده به نظر برسد، اما با شناخت دقیق مراحل، می‌توان آن را به‌ صورت سریع و دقیق انجام داد. این گواهی معمولاً توسط تولیدکننده یا فروشنده کالا تهیه می‌شود و در برخی موارد، شرکت‌های تخصصی در زمینه ایمنی مواد شیمیایی یا خدمات حمل‌ و نقل بین‌المللی نیز می‌توانند آن را تهیه و ترجمه کنند.
اگر در حال صادرات کالا از کشوری مثل چین هستید و از خدمات شرکت‌های کارگو یا خدمات بار هوایی از چین استفاده می‌کنید، معمولاً همین شرکت‌ها فرآیند تهیه MSDS را برای شما مدیریت می‌کنند یا شرکت معتبری برای انجام آن معرفی خواهند کرد. برای صادرات زمینی یا حمل ریلی، بعضی شرکت‌های لجستیکی بین‌المللی نیز خدمات تکمیل این سند را ارائه می‌دهند.
مهم است که اطلاعات فنی کالا مثل ترکیبات، وزن، حالت (مایع، جامد، گاز)، خطرات احتمالی و توصیه‌های ایمنی را به‌صورت دقیق و کامل ارائه دهید؛ زیرا نقص در این اطلاعات می‌تواند منجر به رد گواهی یا تأخیر در حمل شود.

نتیجه‌گیری

در دنیای پیچیده و پر ریسک حمل‌ و نقل جهانی، گواهی MSDS نه‌تنها یک سند فنی، بلکه کلید ایمنی، شفافیت و تطابق با مقررات بین‌المللی است. از باربری دریایی گرفته تا حمل بار هوایی یا فریت بار از امارات، بدون این گواهی، حمل بسیاری از کالاها عملاً غیر ممکن است. اهمیت این سند زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم نداشتن آن می‌تواند باعث توقیف، برگشت یا حتی خسارت‌های سنگین شود. شرکت‌هایی که در زنجیره تأمین بین‌المللی فعالیت دارند، به‌ ویژه شرکت‌های کارگو و خدمات‌دهندگان حمل بار زمینی یا حمل ریلی، باید از ابتدا فرآیند بررسی نیاز کالا به MSDS را در دستور کار خود قرار دهند. تأخیر در تهیه این گواهی می‌تواند نه‌ تنها روند صادرات یا واردات را مختل کند، بلکه هزینه‌های پنهانی از جمله انبارداری، جریمه یا حتی از دست‌ رفتن مشتری را به‌دنبال داشته باشد.

خدمات حمل و  نقل بین المللی شرکت دیبا هوا دریا

شرکت دیبا هوا دریا با سال‌ها تجربه در حمل‌ و نقل هوایی، دریایی و زمینی، افتخار دارد که به ارائه راهکارهای سفارشی و متناسب برای هر پروژه بر اساس نیازهای خاص مشتریان می‌پردازد. ما با تحلیل دقیق شرایط عملیاتی و محیطی، تلاش می‌کنیم تا بهترین خدمات را در زمینه‌های مختلف حمل‌ونقل ارائه دهیم. در زمینه حمل دریایی نیز، تیم ما آماده است تا با توجه به شرایط و نیازهای شما، بهترین راهکارها را پیشنهاد دهد و خدماتی منطبق با استانداردهای بالا فراهم کند. شایان ذکر است که ارائه این خدمات می‌تواند با توجه به وضعیت‌های عملیاتی، شرایط بازار و سایر متغیرها متفاوت باشد. با توجه به نوسانات در نحوه ارائه خدمات در بازار، جهت اطمینان از دریافت سرویس مورد نظر از این مجموعه و اطلاع از جزئیات خدمات و شرایط به روز از شما دعوت می‌کنیم تا برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره تخصصی با ما تماس بگیرید. ما آماده‌ایم تا شرایط دقیق شما را ارزیابی کرده و راهکارهای مناسبی را با هدف دستیابی به بهترین نتایج برای شما ارائه دهیم.