آشنایی با انواع بارنامه

بارنامه سندی قانونی است که توضیح می‌دهد چه چیزی بین فرستنده و متصدی حمل ‌و نقل رد و بدل می‌شود، و نشان می‌دهد نوع کالا چیست، وزن، تعداد و ابعاد محموله چقدر است و به کجا می‌رود. همچنین ثابت می‌کند شما مالک یا مسئول کنترل کالاهای مذکور هستید. گفتنی است بارنامه را تنها صادرکننده امضا می‌کند. بسته به نوع سند حمل ‌و نقل، ممکن است این برگه به گیرنده کالا، شرکت حمل ‌و نقل شخص ثالث یا هر دو ارسال شود. داشتن سند حمل ‌و نقل برای پردازش و فاکتورنویسی صحیح هر محموله ضروری است. در ادامه با انواع بارنامه، سامانه صدور، شیوه استعلام و سایر موارد مربوط آشنا خواهید شد.

بارنامه چیست؟

بارنامه رانندگان سندی قانونی است که شرکت حمل ‌و نقل برای فرستنده صادر می‌کند. در این برگه، نوع، مقدار و مقصد کالای مورد حمل مشخص می‌شود. همچنین این سند حمل ‌و نقل زمانی که حامل کالا را در یک مقصد از پیش تعیین‌شده تحویل می‌دهد، به‌عنوان یک رسید عمل می‌کند. این برگه باید بدون توجه به نوع حمل ‌و نقل، همراه با محموله ارسال شود و نماینده مجاز حامل، فرستنده و گیرنده آن را امضا کنند.

انواع بارنامه

انواع مختلفی از سند حمل ‌و نقل در جابه‌جایی محموله بین مبدأ و مقصد وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به بارنامه هوایی، دریایی، ریلی، سراسری، ترکیبی، پستی و سند حمل ‌و نقل کامیون اشاره کرد. در ادامه، با انواع مختلف این رسید از نظر حمل ‌و نقل آشنا خواهید شد.

بارنامه داخلی

سند حمل ‌و نقل داخلی اولین برگه رسیدی است که برای یک محموله داخلی یا بین‌المللی صادر می‌شود و برای حمل زمینی کالا از طریق راه‌آهن، جاده یا آبراه داخلی کاربرد دارد. تا جایی که حامل بین‌المللی یا صادرکننده، بتواند بار را در کشتی یا هواپیما قرار دهد.

این قرارداد بین صاحب کالا و متصدی حمل ‌و نقل منعقد می‌شود که در آن به تفصیل شرح کالا، ارزش آن، مبدأ، مقصد و شرایط حمل و نقل ذکر خواهد شد. این برگه، وسیله نقلیه خاصی را که قرار است کالا با آن حمل شود و نحوه پرداخت هزینه حمل ‌و نقل را مشخص می‌کند. سند حمل ‌و نقل به‌عنوان رسید برای صاحب کالا و همچنین به‌عنوان سند حامل برای اهداف مربوط به حمل ‌و نقل استفاده می‌شود.

از آنجا که سند حمل ‌و نقل داخلی مربوط به جابه‌جایی بار در یک کشور است، مستقیم به خریدار خارجی کالا ارسال نمی‌شود، بلکه به شخص ثالث تحویل داده می‌شود. این شخص ثالث معمولاً حامل بین‌المللی کالاست، اما ارسال آن به شخص ثالث دیگری مانند واحد انبار یا شرکت بسته‌بندی نیز ممکن است.

اگر سند حمل ‌و نقل داخلی به چنین شخصی تحویل داده شود، آن شخص نیز باید به نوبه خود آن را به حامل بین‌المللی ارسال کند. اگر سند حمل ‌و نقل داخلی قابل انتقال و معامله نباشد، ممکن است فقط به گیرنده مذکور تحویل داده شود. در غیر این صورت، متصدی حمل بار که سند حمل ‌و نقل را در اختیار دارد، می‌تواند مسیر محموله را تغییر دهد.

بارنامه دریایی/ اقیانوسی

سند حمل ‌و نقل دریایی برگه‌ای است که برای حمل ‌و نقل کالا به خارج از کشور از طریق مسیرهای آبی بین‌المللی لازم است. این بارنامه هم رسید حامل به فرستنده و هم مدرکی برای جمع‌آوری یا فاکتور است. همچنین سندی قانونی و الزام‌آور بین فرستنده و حامل محموله است.

انواع مختلفی از سندهای حمل ‌و نقل اقیانوسی وجود دارد که تمام آن‌ها غیر قابل انتقال و معامله هستند. تنها شخصی که هنگام رسیدن کالا به بندر مقصد می‌تواند ادعای مالکیت بار را داشته باشد، شخصی است که نام او در صورت‌حساب ذکر شده است. این صورت‌حساب‌ها عموماً شامل طرفینی می‌شود که حساب‌های باز دارند. سند حمل ‌و نقل دریایی یا اقیانوسی این امکان را به خریدار می‌دهد که با ارائه مدارک هویتی کالا را دریافت کند.

بارنامه سراسری

سند حمل ‌و نقل سراسری بیشتر برای صادرات کالا استفاده می‌شود و به‌منزله رسید بار، قرارداد حمل و همچنین عنوان محصول است. این نوع سند حمل ‌و نقل، نوعی رسید محموله است. همچنین شباهت زیادی با سند حمل ‌و نقل ترکیبی دارد و برای تجارت بین‌المللی استفاده می‌شود.

این سند حمل ‌و نقل برای ارسال کالا الزامی است و نشان می‌دهد حامل، بار را همان‌طور که توضیح داده شده، دریافت کرده است. همچنین شرایط تحویل و عرضه محصول را مستند می‌کند. استفاده از سند حمل ‌و نقل سراسری، فرستنده را ملزم می‌کند محموله را در شرایط خوبی به گیرنده تحویل دهد؛ از این‌رو، به‌عنوان قرارداد بارگیری نیز شناخته می‌شود. کلمه بارگیری به بارگیری کالا در کشتی اشاره دارد.

بارنامه قابل انتقال و معامله

بارگیری فرایند انتقال محموله روی یک کشتی یا وسیله حمل ‌و نقل بین‌المللی است و سند حمل ‌و نقل قابل انتقال و معامله، یکی از انواع برگه رسید برای این کار است. این سند مستندی قانونی بین فرستنده و متصدی حمل ‌و نقل است که نوع، مقدار و مقصد محموله را به تفصیل بیان می‌کند. رسید بار قابل انتقال و معامله از این نظر متمایز می‌شود که می‌تواند به شخص ثالث منتقل شود.

سند حمل ‌و نقل زمانی که کالا در مقصد از پیش تعیین‌شده تحویل داده می‌شود، به‌عنوان رسید عمل می‌کند؛ یعنی گیرنده با امضای سند اقرار می‌کند که کالا تحویل داده شده است. البته بارنامه‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام دارای شرایط و ضوابط منحصربه‌فردی هستند؛ برای مثال، سند حمل ‌و نقل اقیانوسی فقط برای محموله‌هایی اعمال می‌شود که از طریق آب‌های بین‌المللی حمل می‌گردند.

بارنامه غیر قابل انتقال و معامله

سند حمل ‌و نقل غیر قابل انتقال و معامله، گیرنده و خریدار خاصی را تعیین می‌کند که کالا تنها باید برای او ارسال شود. این دقیقاً نقطه مقابل سند حمل ‌و نقل قابل انتقال و معامله است که شرکت حمل ‌و نقل، به شخص ثالث منتقل می‌کند. البته این به خودی خود نشان‌دهنده مالکیت کالا نیست، بلکه باید با اسناد دیگری همراه شود. 

بارنامه مخدوش

سند حمل ‌و نقل مخدوش نوعی خاص از رسید در حمل ‌و نقل کالا و نشان‌دهنده کمبود یا خسارت در کالای تحویل داده شده است. هر سند حمل ‌و نقل، محموله را از ابتدا تا انتها ردیابی می‌کند و وقتی بندهایی در آن لحاظ می‌شود، به این معنی است که سند حمل ‌و نقل چیزی را که وعده داده شده، ارائه نکرده است.

بارنامه تمیز یا مشروط

سند حمل ‌و نقل تمیز یا مشروط رسیدی است که اعلام می‌کند در حین حمل ‌و نقل، هیچ آسیبی به کالا وارد نشده است. این سند را حامل محصول پس از بازرسی کامل همه بسته‌ها از نظر هرگونه آسیب، کمبود یا مشکل کیفی صادر می‌کند. سند فوق شامل قراردادی برای حمل ‌و نقل بین فرستنده، متصدی حمل و نقل و گیرنده کالاهایی است که از طرق مختلف به مقصد ارسال می‌شوند.

بارنامه متحدالشکل

سند حمل ‌و نقل متحدالشکل یا یکنواخت، توافق‌نامه‌ای استاندارد بین صادرکننده و حمل‌کننده است که درباره اقلام یا اموالی که قرار است حمل شوند، صحبت می‌کند. این نوع سند حمل ‌و نقل، قرارداد کلمه به کلمه برای ارائه اطلاعات اولیه درمورد یک محموله است که مواردی چون نام فرستنده و گیرنده و مبدأ و مقصد محموله را ارائه می‌کند.

علاوه بر این، سند فوق شرایط مسئولیت متصدی حمل ‌و نقل، محدوده زمانی حمل و ‌نقل، نحوه اثبات ادعای محموله گم‌شده یا آسیب‌دیده، نحوه اعمال بیمه درصورت اثبات ادعا و نحوه نگهداری یا دور ریختن محموله را در صورتی که قابل تحویل نباشد مشخص می‌کند.

نمونه سند حمل ‌و نقل

برای مثال، فرض کنید رستوران x پنج بار در هفته محموله‌های گوشت و ماهی تازه دریافت می‌کند. مدیر رستوران نوع و مقدار گوشت و ماهی را که رستوران باید سفارش دهد، تعیین می‌کند. سپس سفارش خرید را پر می‌کند و در یک لیست مشخص، به فروشنده می‌فرستند. فروشنده گوشت و ماهی مورد نیاز رستوران را تهیه و سند حمل ‌و نقل ایجادشده از سوی شرکت حمل ‌و نقل را امضا می‌کند. سپس حامل غذا را به رستوران تحویل می‌دهد و مدیر رستوران اطلاعات بارنامه را با آنچه درخواست داده است، مقایسه می‌کند.

درصورت تطابق اطلاعات، سند حمل ‌و نقل امضا و هزینه کالا به فروشنده مواد غذایی پرداخت می‌شود. در این مثال، مالک رستوران بدون بررسی سفارش خرید و سند حمل ‌و نقل، چکی برای فروشنده صادر نمی‌کند. در این مرحله، شرکت حمل ‌و نقل تضمین می‌کند که رستوران x فقط در ازای آنچه سفارش داده و دریافت کرده است، پول می‌دهد. اگر زمانی که صاحب رستوران بار را با رسید آن مقایسه می‌کند، این دو با هم تطابق نداشته باشند، مدیر از فروشنده سؤال می‌کند. مسئول حمل ‌و نقل نیز در هنگام تحویل بار، باید آن را بررسی کند تا متهم به سرقت و موارد این‌چنینی نشود. 

اهمیت بارنامه

سند حمل ‌و نقل از این بابت اهمیت دارد که الزام‌آور و قانونی است و تمام جزئیات لازم برای پردازش دقیق محموله را در اختیار حامل و فرستنده قرار می‌دهد. این بدان معناست که درصورت لزوم، می‌توان از آن در دعاوی قضایی استفاده کرد که در این صورت، تمام طرف‌ها درگیر اثبات صحت این سند خواهند شد.

اساساً سند حمل ‌و نقل مدرکی غیر قابل انکار در جابه‌جایی انواع محموله است. علاوه بر این، امکان تفکیک وظایف را می‌دهد که بخش مهمی از ساختار کنترل داخلی یک شرکت، برای جلوگیری از سرقت و سوءاستفاده است.

هدف از صدور سند حمل ‌و نقل

سند حمل ‌و نقل سه هدف اصلی دارد:

• سند مالکیت محموله‌ای است که قرار است از مبدأ به مقصد ارسال شود.
• یک رسید برای محموله‌ها ارسال ‌شده است.
• بیانگر شرایط و ضوابط مورد توافق برای حمل ‌و نقل و ترخیص نهایی کالاهای ارسال‌شده است.
  

صدور بارنامه کامیون

بارنامه رانندگان کامیون با روش‌های مختلفی دریافت می‌شود. یکی از این روش‌ها، مراجعه به شرکت‌های حمل ‌و نقل معتبر مانند «دیبا هوا دریا» است. اتحادیه‌های وانت بار نیز مجوز لازم برای صدور سند حمل ‌و نقل را از سازمان راهداری دریافت کرده‌اند و می‌توانند برای صدور سند حمل ‌و نقل بار اقدام کنند. روش سوم، مراجعه مستقیم به سامانه الکترونیکی سازمان راهداری و حمل ‌و نقل جاده‌ای است که هم از طریق وب‌سایت rmto.ir و هم از طریق اپلیکیشن موبایلی استعلام میسر است.

روش‌های استعلام بارنامه

به‌طورکلی، هر کسی که بخواهد باری را از یک نقطه به نقطه دیگری بفرستد، نیاز به سند حمل ‌و نقل دارد. در این برگه، اطلاعات کامل مربوط به فرستنده، گیرنده، مبدأ، مقصد، محموله، مقدار هر نوع بار و وسیله نقلیه مشخص می‌شود. یکی از مواردی که در این مورد اهمیت زیادی دارد، استعلام بارنامه است.

یکی از آسان‌ترین روش‌ها برای دریافت سند حمل ‌و نقل به‌صورت اینترنتی و غیرحضوری، اقدام از طریق وب‌سایت راهداری است. این سایت به آدرس smartcard.rmto.ir دارای گزینه‌های متعددی چون استعلام تعداد برگه سند بار، استعلام کارت هوشمند راننده، استعلام کارت هوشمند ناوگان مسافری و استعلام کارت سلامت راننده است. بدین منظور، می‌توانید از اطلاعات مختلفی چون کد ملی، شماره پرونده و شماره پلاک خودرو استفاده کنید.

آشنایی با سامانه مدیریت کنترل بارنامه

سامانه بارنامه مدیریت کنترل، سامانه هوشمندی است که سازمان راهداری و حمل ‌و نقل جاده‌ای ایران در دسترس افراد و شرکت‌های حمل ‌و نقل قرار داده است. شما از طریق این سامانه به آدرس csbl.rmto.ir، می‌توانید 4 درصد عوارض جابه‌جایی کالا و هزینه دریافت کد رهگیری را پرداخت کنید. این سامانه، امکان صدور بارنامه کامیون به‌صورت الکترونیکی را امکان‌پذیر می‌کند.

الکترونیکی بودن این سامانه سبب ایمن‌سازی بار و فعال‌سازی بیمه برای آن می‌شود که این موضوع، کیفیت حمل بار را افزایش و تلفات جاده‌ای را کاهش می‌دهد. همچنین، امکان رصد بار برای صاحب کالا را فراهم می‌کند تا در کل مسیر، از سلامت محموله خود مطمئن شود. 

سخن پایانی

بارنامه قراردادی است که یک شرکت حمل ‌و نقل برای فرستنده صادر می‌کند. در این سند حمل ‌و نقل مقدار کالا، نوع آن، مبدأ و مقصد کالا مشخص است و به این ترتیب، نوعی رسید محموله نیز محسوب می‌شود. استفاده از سند حمل ‌و نقل می‌تواند از سرقت محموله و بیمه کردن آن در حین ارسال جلوگیری کند. شناخت انواع مختلف بارنامه برای انتخاب صحیح آن‌ها، بسیار مهم است. در غیر این صورت، حمل و نقل شما یا به تأخیر می‌افتد یا درگیر مشکلات پیش‌بینی‌نشده خواهید شد.