نحوه محاسبه Laytime و Laydays در قراردادهای حمل و نقل دریایی

Laytime یکی از مفاهیم کلیدی و البته چالش برانگیز در باربری دریایی است؛ مفهومی که نادیده گرفتن یا اشتباه در درک آن می تواند به اختلافات سنگین مالی بین صاحب کالا و شرکت حمل ونقل منجر شود. ولی Laytime چیست و چرا در صنعت حمل ونقل دریایی تا این حد اهمیت دارد؟ چطور می توان آن را به درستی محاسبه کرد؟ و تفاوت آن با Laydays در چیست؟ این پرسش ها ذهن بسیاری از واردکنندگان و فعالان حوزه حمل ونقل بین المللی را به خود مشغول کرده است. در دنیای تجارت جهانی، زمان مساوی با پول است. به ویژه زمانی که صحبت از اجاره کشتی و انتقال کانتینر از بندری به بندر دیگر باشد، درک دقیق مفهوم Laytime (یا همان بازه زمانی مجاز برای بارگیری و تخلیه کالا) می تواند در کنترل هزینه ها، برنامه ریزی بهتر و جلوگیری از جریمه های سنگین نقش کلیدی داشته باشد. بسیاری از شرکت ها که در زمینه حمل دریایی یا حتی حمل بار هوایی فعالیت می کنند، با این مفاهیم در قراردادهای چارتر برخورد دارند، اما درک درستی از نحوه محاسبه و کاربرد آن ندارند. این مقاله با زبانی ساده اما تخصصی، به بررسی دقیق مفاهیم Laytime و لی دیز Laydays، روش های محاسبه، چالش ها، و نقش آن ها در قراردادهای حمل ونقل خواهد پرداخت. همچنین سعی خواهیم کرد این مفاهیم را با شرایط واقعی ایران و نیازهای کاربران داخلی، از جمله شرکت کارگو، شرکت شرکت حمل و نقل بین المللی هوایی و فعالان حوزه فریت بار، تطبیق دهیم.

مفهوم Laytime در باربری دریایی

لی‌تایم بازه‌ای مشخص است که در قرارداد اجاره سفر برای بارگیری یا تخلیه کالا به کشتی اختصاص می‌یابد. این زمان، از بندهای مهم قرارداد است و مبنایی برای تعهدات دو طرف به‌شمار می‌رود. اگر کشتی نتواند عملیات مربوطه را در مدت تعیین‌شده انجام دهد و ناچار شود بیش از آن در بندر بماند، مالک کشتی می‌تواند بابت این تأخیر خسارتی تحت عنوان «دموراژ» از اجاره‌کننده دریافت کند. دلیل این جریمه آن است که کشتی بیشتر از زمان توافق‌شده در اختیار اجاره‌کننده قرار گرفته و امکان استفاده به‌موقع از آن سلب شده است. از طرف دیگر، اگر بارگیری یا تخلیه زودتر از موعد انجام شود، ممکن است بر اساس مفاد قرارداد، مالک در برخی موارد ملزم به پرداخت مبلغی به اجاره‌کننده می‌شود که به آن «دیسپچ» گفته می‌شود. همچنین، گاهی مقامات بندری نیز محدودیت‌های زمانی خاصی را به‌عنوان لی‌تایم اعمال می‌کنند که در صورت تخطی از آن، هزینه‌های اضافی از سوی آن‌ها مطالبه خواهد شد.

Laydays چیست؟

لی‌دیز بازه‌ای زمانی است که در برنامه سفر کشتی برای بارگیری و تخلیه کالا از پیش و طبق قرارداد تعیین می‌شود. این روزها نشان‌دهنده مهلتی هستند که کشتی باید در محل تعیین‌شده توسط اجاره‌کننده حاضر شود تا روند رسیدگی به محموله آغاز گردد. مدت لی‌دیز با توجه به نوع، حجم و شرایط خاص محموله مشخص می‌شود و یکی از بندهای اصلی قرارداد اجاره سفر به‌شمار می‌رود. اگر کشتی در زمان تعیین‌شده به بندر نرسد، مسئولیت تأخیر و پرداخت خسارت ممکن است با توجه به شرایط، بر عهده مالک یا اجاره‌کننده باشد. لی‌دیز به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده تعیین می‌شود تا همه فعالیت‌های مرتبط با بندر در زمان مشخص و هماهنگ با مراحل دیگر حمل‌ونقل انجام شوند. تعریف لی‌دیز در قرارداد ممکن است به شکل‌های مختلف صورت گیرد.

• روزهای پی‌درپی (Running Days): همه روزهای متوالی تقویمی را بدون استثنا؛ از جمله روزهای کاری، تعطیلات رسمی و آخر هفته‌ها شامل می‌شود.
• روزهای کاری (Working Days): فقط روزهایی را در بر می‌گیرد که فعالیت‌های بندری در آن برقرار است و تعطیلات رسمی یا پایان هفته جزو آن نیست.
• روزهای کاری وابسته به شرایط جوی (Weather Working Days): تنها روزهایی محسوب می‌شوند که شرایط آب‌وهوایی مناسب برای بارگیری یا تخلیه وجود دارد؛ روزهایی که به‌دلیل وضعیت نامساعد جوی عملیات متوقف شود، در محاسبه لحاظ نمی‌گردد.

تفاوت بین Laytime و Laydays

درک تفاوت میان لی‌تایم Laytime و لی‌دیز Laydays برای افرادی که با قراردادهای باربری دریایی سروکار دارند، اهمیت زیادی دارد. این دو واژه با وجود شباهت ظاهری، کاربرد و مفهوم متفاوتی در قراردادهای چارتر دارند. تفاوت اصلی آن‌ها به هدف و نقش زمانی‌شان در فرآیند حمل‌ونقل دریایی برمی‌گردد.
لی‌دیز Laydays به بازه‌ای اشاره دارد که کشتی باید در آن وارد بندر تعیین‌شده شود و آمادگی خود را برای شروع عملیات بارگیری یا تخلیه اعلام کند. این بازه معمولاً در قرارداد اجاره کشتی قید می‌شود و مشخص می‌کند تا چه تاریخی اجاره‌کننده منتظر ورود کشتی خواهد بود.
در مقابل، لی‌تایم Laytime مدت‌زمان مشخصی است که برای انجام عملیات بارگیری یا تخلیه کالا در بندر به کشتی اختصاص داده می‌شود. اگر کشتی نتواند این عملیات را در مدت تعیین‌شده انجام دهد، مالک می‌تواند خسارتی به نام دموراژ (Demurrage) بابت تأخیر مطالبه کند. به‌طور خلاصه، لی‌دیز Laydays به زمان ورود کشتی مربوط است و لی‌تایم Laytime به زمان اجرای عملیات است. این دو مفهوم از نظر زمانی به هم وابسته‌اند، اما در عمل و از نظر حقوقی، هر یک نقش متفاوتی در تنظیم و اجرای قرارداد ایفا می‌کنند.

اهمیت Laytime در حمل و نقل دریایی

در حمل‌ونقل بین‌المللی که رقابتی و پرهزینه است، زمان یکی از منابع اصلی به شمار می‌آید. به همین دلیل، لی‌تایم Laytime یا مدت‌زمان مجاز برای انجام بارگیری و تخلیه در حمل‌ونقل دریایی اهمیت زیادی دارد. اگر این زمان به‌درستی مدیریت نشود، علاوه بر تأخیر در تحویل کالا، ممکن است منجر به پرداخت جریمه‌هایی مانند دموراژ (Demurrage) شود.
در قراردادهای چارتر، زمان‌بندی دقیق عملیات بندری بر اساس لی‌تایم Laytime مشخص می‌شود. هرگونه تخطی از این بازه می‌تواند برای شرکت‌های باربری یا صاحبان کالا هزینه‌بر باشد. به همین خاطر، شرکت‌های فعال در حوزه حمل‌ونقل دریایی باید توجه ویژه‌ای به این بخش از قرارداد داشته باشند. برای مثال، شرکتی که به‌طور منظم در حمل دریایی از چین فعالیت دارد، اگر لی‌تایم Laytime را به‌خوبی مدیریت نکند، ممکن است با توقف کشتی در بندر و هزینه‌های اضافی روبه‌رو شود. در حالی‌که آشنایی با مفاهیم لی‌تایم Laytime و شرایط بندری می‌تواند عملیات را بهینه و هزینه‌ها را کاهش دهد. همچنین شرکت‌های کارگو، فریت بار و حتی شرکت‌های فعال در حمل‌ونقل ریلی نیز باید با این مفهوم آشنا باشند. چون در بسیاری از موارد، بخشی از زنجیره حمل ترکیبی به حمل دریایی وابسته است. دانستن زمان‌های مجاز می‌تواند به هماهنگی بهتر میان روش‌های مختلف حمل کمک کند.

محاسبه لی‌تایم  Laytime

محاسبه لی‌تایم Laytime یکی از مهم‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین بخش‌های قراردادهای چارتر است. این محاسبه نه‌تنها باید دقیق باشد، بلکه باید بر اساس توافق‌نامه و شرایط واقعی عملیات بندری تنظیم شود. روش‌های محاسبه لی‌تایم Laytime ممکن است بسته به نوع قرارداد، نوع کشتی، بندر و شرایط آب‌وهوایی متفاوت باشد. شرکت‌هایی که در حوزه حمل دریایی و باربری دریایی فعالیت می‌کنند، باید به‌طور ویژه با این روش‌ها آشنا باشند. اشتباه در این محاسبات می‌تواند به اختلافات حقوقی، جریمه‌های دموراژ، و نارضایتی مشتریان منجر شود؛ مخصوصاً زمانی که شرکت در زنجیره‌ای شامل خدمات بار هوایی یا حمل ریلی نیز فعالیت دارد و زمان‌بندی دقیق اهمیت مضاعف پیدا می‌کند.

چگونه آب‌وهوا و معطلی در بندر بر Laytime تأثیر می‌گذارند؟

در عملیات باربری دریایی، متغیرهایی وجود دارند که خارج از کنترل چارترر (اجاره کننده کشتی) یا مالک کشتی هستند، اما به‌طور مستقیم بر لی‌تایم Laytime تأثیر می‌گذارند. از مهم‌ترین این متغیرها می‌توان به شرایط جوی نامساعد، ترافیک بندری و اعتصاب‌های کاری اشاره کرد. همه این عوامل می‌توانند باعث تأخیر در بارگیری یا تخلیه شوند و در نتیجه، زمان مصرف‌شده از لی‌تایم Laytime افزایش یابد.
در بسیاری از قراردادهای چارتر، برای تأخیرهای خاص بندهای مشخصی در نظر گرفته شده است. در بخش مربوط به استثناها، عباراتی مانند weather working days (WWD) یا except Sundays and Holidays (SSH) به‌کار می‌رود. به بیان ساده، تنها روزهایی از لی‌تایم Laytime محاسبه می‌شوند که شرایط آب‌وهوایی اجازه فعالیت بدهند. این مسئله در بنادر پرترافیکی مانند بندر شانگهای یا بندر شهید رجایی که با محدودیت‌های عملیاتی مواجه‌اند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
شرکت‌هایی که در زمینه حمل دریایی یا هوایی از چین فعالیت دارند و نیاز به هماهنگی دقیق بین روش‌های مختلف حمل دارند، ممکن است با چنین تأخیرهایی در زنجیره تأمین دچار مشکل شوند. همچنین شرکت‌های کارگو یا فعالان فریت بار که هزینه‌ها را به‌دقت مدیریت می‌کنند، در صورت بروز این تأخیرها ممکن است با افزایش هزینه یا از دست رفتن فرصت‌های تجاری مواجه شوند. مدیریت حرفه‌ای لی‌تایم Laytime مستلزم پیش‌بینی و تنظیم دقیق بندهای استثنا در قراردادهاست. شرکت‌هایی که در این زمینه تجربه کافی ندارند، بهتر است از مشاوران یا مجموعه‌های متخصص در حمل‌ونقل بین‌المللی کمک بگیرند تا از پیامدهای مالی تأخیرهای خارج از کنترل پیشگیری شود.

چگونه شرکت حمل و نقل بین‌المللی باید Laytime را در نظر بگیرد؟

یکی از مهم‌ترین وظایف هر شرکت حمل و نقل بین المللی هوایی یا دریایی، برنامه‌ریزی دقیق زمانی برای عملیات بارگیری و تخلیه کالا در مبدا و مقصد است. در این میان، Laytime به‌عنوان یک شاخص قراردادی، نقش مهمی در تعیین محدوده زمانی مجاز برای انجام این عملیات ایفا می‌کند. اگر شرکتی این مفهوم را نادیده بگیرد یا به‌درستی در قرارداد لحاظ نکند، ممکن است در معرض ریسک‌های جدی مالی و عملیاتی قرار گیرد.
برای یک شرکت حمل‌ونقل، مدیریت Laytime تنها به معنای کاهش جریمه‌های احتمالی نیست، بلکه بخشی از استراتژی کلی زنجیره تأمین است. به‌عنوان مثال، اگر عملیات تخلیه در بندر مقصد به تأخیر بیفتد، این تأخیر می‌تواند در ادامه باعث از دست رفتن نوبت قطار در حمل ریلی یا اختلال در زمان‌بندی فریت بار هوایی شود. راهکارهایی که یک شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی برای مدیریت Laytime باید در نظر بگیرد عبارت‌اند از:

• ارزیابی دقیق بنادر از نظر سرعت عملیات
• درج بندهای خاص برای روزهای کاری، شرایط جوی، و تعطیلات در قرارداد
• استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی برای ردیابی زمان ورود و خروج کشتی
• مشورت با متخصصان حقوق دریایی برای تنظیم دقیق قرارداد چارتر

نقش فناوری در بهینه‌سازی محاسبات Laytime

در دنیای امروز که تجارت جهانی به‌سرعت در حال دیجیتالی شدن است، استفاده از فناوری‌های نوین در حمل‌ونقل دریایی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. یکی از حوزه‌هایی که بیشترین بهره را از این تحول می‌برد، مدیریت و محاسبه لی‌تایم Laytime است. با کمک ابزارهای هوشمند، شرکت‌های باربری می‌توانند زمان‌های بارگیری و تخلیه را با دقت بالا کنترل کرده و از جریمه‌های مربوط به دموراژ (Demurrage) جلوگیری کنند.
در کنار این ابزارها، تحلیل داده‌های گذشته یا همان Big Data نیز نقش مهمی در شناسایی الگوهای تأخیر و برنامه‌ریزی بهتر برای آینده ایفا می‌کند. در نهایت، استفاده از فناوری نه‌تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه دقت پیش‌بینی، کیفیت خدمات و رضایت مشتریان را نیز افزایش می‌دهد.

نتیجه گیری 

درک صحیح مفهوم لی‌تایم Laytime و مدیریت دقیق آن در قراردادهای حمل‌ونقل دریایی، یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت برای شرکت‌های کارگو، شرکت‌های شرکت حمل و نقل بین المللی هوایی و فعالان فریت بار است. از طریق برنامه‌ریزی واقع‌بینانه، استفاده از فناوری‌های نوین و هماهنگی دقیق میان مدهای حمل، می‌توان از هزینه‌های اضافی مانند دموراژ جلوگیری کرده و حتی از پاداش دیس‌پچ بهره‌مند شد. به‌ویژه در مسیر هایی مانند حمل دریایی یا حمل بار هوایی، توجه به لی‌تایم Laytime نه‌تنها باعث افزایش کارایی و کاهش هزینه می‌شود، بلکه اعتبار و رضایت مشتریان را نیز به‌طور چشمگیری بهبود می‌بخشد.

خدمات حمل و نقل بین المللی شرکت دیبا هوا دریا

شرکت دیبا هوا دریا با سال‌ها تجربه در حمل‌ونقل بین‌المللی مانند حمل بار هوایی از چین، افتخار دارد که با ارائه راهکارهای سفارشی و متناسب با نیازهای مشتریان، خدمات خود را با صداقت و شفافیت عرضه کند. ما به دقت شرایط هر پروژه را بررسی کرده و با تحلیل عمیق صنعت و نیازهای شما، بهترین راه‌حل‌ها را ارائه می‌دهیم. لطفاً در نظر داشته باشید که ارائه این خدمات ممکن است بسته به عواملی همچون وضعیت‌های عملیاتی، شرایط بازار، و سایر متغیرها متفاوت باشد بنابراین، با توجه به نوسانات در نحوه ارائه خدمات در بازار، جهت اطمینان از دریافت سرویس مورد نظر از این مجموعه و اطلاع از جزئیات خدمات و شرایط به روز برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره، خوشحال می‌شویم با شما در ارتباط باشیم تا شرایط دقیق را بررسی کرده و راهکارهای مناسب را بر اساس نیازهای شما پیشنهاد دهیم.